Bila je svjetska zvijezda, u Parizu snimila 40 ploča, zbog nje je plakao Aleksa Šantić, sarajevske age i begovi gubili bogatstvo, a beogradska “Skadarlija” utihnula kad Sofka zapjeva. U Bijelini se i dalje sjećaju njenog čipkanog šešira
Piše: Ljubo LJUBOJEVIĆ
Malo ko se danas sjeća legendarne Sofke Nikolić.
Zvali su je kraljicom sevdaha i kraljicom tuge.
Rekli bi, kraljicom zaborava iz kojega se već dugo, dugo pokušava otrgnuti doajen semberskog novinarstva Petar Ilić.
Ilić je svojevremeno u beogradskim “Večernjim”, a kasnije u “Semberskim novinama” objavljivao feljton o “jednom životu između sjaja i zaborava”. Pa je tako nastala i knjiga, promovirana nedavno u Bijeljini.
Od vašarskog blata do holivudskog sjaja
Tako sada za vječnost ostaju zapisane riječi o najsjajnijoj muzičkoj zvijezdi ovih prostora između dva svjetska rata. U novinama se o njenoj karijeri pisalo: “Od vašarskog blata do holivudskog sjaja”.
Pisalo se o nenadmašnom pjevačkom talentu, nastupima u evropskim metropolama. Bila je prva pjevačica u u Evropi koja je osvojila “Zlatnu potkovicu”, a nakon što je prodala 100.000 gramofonskih ploča.
Sofku su poredili sa čuvenim operskim pjevačem toga doba Enricom Carusom.
Prekinuta karijera
Njena blistava muzička karijera trajala je petnaestak godina, sve do 1939. godine, kada je izgubila kćerku jedinicu Mariolu. Nakon toga živjela je usamljeno, tugujući za kćerkom.
Danas u Bijeljini o Sofkinom životu u ovom gradu svjedoči kapela na Gradskom groblju, jedan mural na zgradi gradskog bioskopa, uska uličica koja je po njoj nazvana i pet sačuvanih gramofonskih ploča u Muzeju Semberije.
Sofka je rođena 1907. godine u selu Tabanović kod Šapca, u porodici muzikanata, porijeklom iz Rumunije. Već sa četrnaest godina nastupala je na vašarima, kasnije po kafanama u Zvorniku, Mostaru, Sarajevu.
Šantiću su navirale suze
U Mostaru su se radnje zatvarale i čaršija zamirala od sevdaha, kad Sofka zapjeva. Aleksi Šantiću su suze navirale na oči dok je pjevala njegovu “Eminu”, slušali su je Svetozar Ćorović i Osman Đikić. Šantić je jednom prilikom priznao da je i njegova “Emina” postala nadaleko poznata kada ju je Sofka otpjevala.
Nakon četiri godine provedene u gradu na Neretvi, seli se u Sofka u “grad sevdaha” – Sarajevo, gdje je, kako kažu, punila kafane i praznila novčanike.
Sarajevske age i begovi, kao i svi drugi ljubitelji dobre muzike, s oduševljenjem su je slušali. Bila je gost velike kafane “Ruža”, odakle prelazi u “Pozorišni podrum” kod poznatog Žarka Milanovića. Nastupala je s poznatim orkestrom Pere Jovanovića i Nikole Stojkovića.
U gradu na Miljacki rođena je njena kćerka jedinica Mariola.
Mnogi su zbog Sofkine ljepote pamet gubili
Iz Sarajeva Sofka odlazi u Beograd – na Skadarliju.
Slušali su je i njenom baršunastom glasu divili se Branislav Nušić, Tin Ujević, Gustav Krklec, Rade Drainac, ali i sva velika imena tadašnjeg javnog i kulturnog života Beograda.
Radio Beograd uživo je prenosio njene nastupe iz kafane “Kragujevac”, koji su u to vrijeme bili slušaniji i popularniji od radio – prenosa fudbalskih utakmica.
Nije Sofka bila samo pjevačica baršunastog glasa i bujnog temperamenta, istančane osjećajnosti, već i ljepotica zbog koje su mnogi pamet i bogatstvo preko noći gubili.
Štampa iz tog perioda piše da su gazde plaćale dukatima da piju vino iz njene cipelice.
Sofkin metereorski uspon na estradi, slava i popularnost, već tokom 1925. godine prelazi granice Balkana. Zaustavila se u Berlinu, gdje je snimila svoju prvu gramofonsku ploču. Udarna melodija je bila “ Kolika je Jahorina planina”, dok je s druge strane ploče bila pjesma “ Kad bi znala dilber Stana”.
Od pariske “Olimpije” do New Yorka
Te godine, u devetnaestoj godini života, Sofka je dobila evropsko muzičko priznanje “Zlatnu potkovicu” za 100.000 prodatih gramofonskih ploča, čak i za današnje prilike nevjerovatan tiraž.
Nakon toga, a imala je samo dvadeset i jednu godinu, stigao je poziv iz Pariza.
Sofku je pozvala, kao svog ekskluzivnog gosta, produkcija gramofonskih ploča “Pate”. U Parizu je dočekana kao velika svjetska umjetnica. Policija je morala često intervenisati, jer je oduševljena pariska publika Sofku pratila na svakom koraku. Studiji za snimanje bili su pod opsadom radoznalih Parižana. Sofka je tada u Parizu provela više od dva mjeseca i u gradu svjetlosti novinari su je prozvali “kraljicom sevdaha”.
U Parizu snimila četrdeset ploča
U glavnom gradu Francuske snimila je ukupno četrdeset ploča. Održala je i nekoliko javnih koncerata. Sofkin put uspjeha i svjetske slave bio je otvoren. Uslijedila su gostovanja u Beču, Budimpešti, Madridu, Berlinu, Marseju, Sofiji, Rimu, Pragu… Stiže i do New Yorku.
Za Sofku su to bile godine bogatstva i slave, života na visokoj nozi. Ipak, nije se u svemu tome polakomila i uzvisila, već je u to vrijeme učestvovala u brojnim humanitarnim akcijama, pomagala je sirotinju i ljude u nevolji, muzičare i konobare koji bi ostajali bez posla.
Poznanstvo za Josephinom Baker
Dok je Sofka bila u Parizu, u Beograd stiže čuvena pjevačica Josephina Baker.
Slavna “Crna Perla”, koja je često nastupala u haljini od banana, otputovala je 1927. godine iz Beograda u Zagreb, da bi čula kako Sofka pjeva.
Iako nije razumjela riječi, oduševila ju je Sofkina pjesma puna emocija, tako da su se dvije pjevačice upoznale i sprijateljile. Posljednji susret dogodio se 1968. godine u Beogradu. Susret, dogovoren nakon četrdeset godina, bio je izuzetno dirljiv.
Josephine je rekla da joj je to “najljepši poklon” nakon toliko vremena. Godine 1930. čuveni američki muzički stručnjak Carroll Brent Chilton došao je zbog Sofke u Jugoslaviju, kako bi o njoj i njenom stvaralaštvu napisao opširnu studiju.
Četiri decenije tugovanja i samoće
U Bijeljini je Sofka Nikolić živjela nešto više od četiri decenije, od 1939. godine, moguće i nešto kasnije, kada je zbog smrti sedamnaestogodišnje kćerke jedinice Mariole, javne nastupe i svjetsku slavu zamijenila doživotnim tugovanjem i samoćom.
Tatjana Lazić, savjetnica u Muzeju Semberije i danas se sjeća Sofke, koju je sretala na bijeljinskim ulicama.
– Bila je tiha, nenametljiva. Obično je nosila šešir, najčešće bijeli, čipkani, i tamne naočari, sa kojima je pomalo podsjećala na Sofiju Loren – govori Lazić.
Sofkin život najbolje pokazuje koliko je tanka linija između ljudskog uspona i pada, između slave i bogatstva, zaborava i neimaštine.
Nakon što se povukla sa scene, Sofka je zaćutala.
– Pjesma je da se pjeva, tuga je da se tuguje. Tuga se ne može objasniti, ispričati, kao ni pjesma – rekla je Sofka u jednom od rijetkih intervjua.
Kada je umrla, u julu 1982. godine, bijeljinski novinar i publicista Jusuf Trbić objavio je tekst u “Semberskim novinama”, kojim se, u ime sugrađana, oprostio od čuvene pjevačice. Bio je to tekst – nekrolog posvećen Sofki Nikolić.
Muzički festival posvećen Sofki
Bijeljinac Dragan Krstić, koji je i inicirao da se štampa Ilićeva knjiga o Sofki, a koja je 17 godina čekala izdavača, najavio je i prvi festivala narodne i starogradske pjesme u oktobru u Bijeljini.
– Na neki način, ispunio sam zavjet svojim roditeljima, koji su neizmjerno poštovali i voljeli Sofku Nikolić. Moja ideja je da se Sofki podigne jedinstvena bista ispred koje se ne bi oplakivalo, već pjevalo. Planiramo organizovanje promotivne večeri o Sofki, sa replikom skadarlijske kafane, uz učesnike glumce i glumice, gdje bi se pjevale Sofkine pjesme. Za kraj oktobra planiramo organizovanje prvog festivala narodne i starogradske pjesme, sevdalinke i romanse – kaže Krstić, ističući da će pobjednik festivala, koji bi trebalo da preraste u tradiciju, dobiti zlatni def sa likom Sofke Nikolić.
Sretan je zbog toga i književnik Tihomir Nestorović, koji ističe i kako je knjiga o Sofki otkrila veo zaborava sa čuvene pjevačice, nekadašnje svjetske zvijezde.
Knjiga je uistinu mozaik u slagalici uspomena na kraljicu pjesme i kraljicu tuge. I uvjerljiv dokaz da Sofka nikada neće biti zaboravljena.
