ZBOG LITIJUMA Pustošenje prirode u najavi, poslovi vrijedni milijarde

Antonio Košta, portugalski predsjednik Vlade, podnio je ostavku samo nekoliko sati nakon što je pritvoren šef njegovog kabineta Vitor Eskarija u okviru istrage moguće korupcije u projektima iskopavanja litijuma na sjeveru ove zemlje.

Republičko tužilaštvo je saopštilo da je privedeno ukupno pet osoba, uključujući Eskariju, među kojima su ministar infrastrukure Žoao Galamba i predsjednik Agencije za zaštitu životne sredine Nunjo Lakasta.

Protiv rudarenja

Sve ovo je povezano sa namjerama Evropske unije da što skorije dekarbonizuje transportni saobraćaj koji, prema procjenama, proizvodi čak jednu četvrtinu CO2 u Evropi. Namjera EU je da Evropa postane ugljen dioksid neutralan kontinent do 2050. godine, a u narednim godinama na evropskim cestama treba da se pojavi čak 30 miliona električnih automobila.

To automatski znači da će potreba za litijumom, osnovom materijom potrebnom za pravljenje baterija za električne automobile, porasti za čak 18 puta!?

Problem u cijeloj priči je što nijedna zemlja članica EU, pa ni ostale evropske zemlje, trenutno ne proizvode litijum, a najviše litijuma se trenutno uvozi iz Čilea, skoro 80%.

Mnogobrojni eko aktivisti širom Evrope se protive rudarenju litijuma, tvrdnjama da ono ostavlja katastrofalne posljedice za životnu sredinu, i to na daleko širem prostoru nego što su sami kopovi.

Problem litijuma u našoj regiji je u fokus javnosti došao sa australijskom kompanijom Rio Tinto i njenim namjerama da u okolini Loznice, odnosno dolini rijeke Jadar, eksploatiše rudu jadarit iz kojeg se izvlači litijum. Za sada su, ponajviše zahvaljujući eko aktivistima u Srbiji, te namjere osujećene, ali čini se da Rio Tinto i slične (ili iste) kompanije neće tako lako odustati od tih namjera.

I tu dolazimo do BiH.

Izvještavanju o hapšenju i velikoj aferi u Portugalui, paradoksalno, više se posvetio najglasniji opozicioni narodni poslanik Nebojša Vukanović na svom ličnom blogu, nego većina medija, pogotovo prodržavnih.

“Evropski i portugalski mediji danima pišu o detaljima velike afere, koja kod nas prolazi gotovo nezapaženo u režimskim medijima  jer vlasti ne žele da se puno piše o ovoj aferi, kako se ne bi istraživalo kako se kod nas na Majevici vrše istraživanja i daju dozvole strancima. Istovremeno okupljena masa naroda prekinula je skup Rio Tinta u Beogradu i poručila im da idu iz Srbije, jer narod neće dozvoliti otvaranje rudnika”, napisao je na svom blogu Vukanović.

Na obroncima Majevice

Prije afere u Portugalu, u medijima u BiH je odjeknula informacija da je švajcarska firma „ArCore AG“ na obroncima planine Majevice pronašla, pored litijuma, i značajne količine magnezijuma, kalijuma i bora.

Zanimljivo je i da je provladin javni servis RTRS “odradio” priču o iskopavanjima na Majevici koja više liči na promotivni prilog u njihovoj vodećoj političkoj emisiji “Pečat” u kojoj bi trebale da se emituju istraživačke priče.

U prilogu nema apsolutno nijedan sagovornik koji bi svojim stavom bio makar sumnjičav prema iskopavanjima litijuma kojih, podsjećamo, trenutno nema nigdje na evropskom tlu!

Ima vremena za nejasnoće!?

Za potrebe istraživanja na Majevici osnovana je kćerka firma „ArCore ulaganja“ sa sjedištem u Laktašima. Za izdavanje dozvola za istraživanja i koncesije nadležno je resorno entitetsko ministarstvo koje smatra da je „svaki istraživački projekat koristan“.

Eko aktivisti podsjećaju da se pitanje rudarenja, a posebno litijuma, ne tiče samo Lopara nego i susjednih Bijeljine, Tuzle, Teočaka i Ugljevika.

Oglasio se i ministar energetike i rudarstva Republike Srpske Petar Đokić.

“Vidjećemo dalje kako će se to odvijati. Daleko je to od toga da će doći do eksploatacije i do razvijanja proizvodnje. Istraživački projekti od same eksploatacije se jako razlikuju i to treba objasniti i građanima”, rekao je ministar energetike i rudarstva Republike Srpske Petar Đokić.

Snežana Jagodić Vujić, iz Udruženja Eko put iz Bijeljine, za GERILU kaže da “situacija u Portugaliji ne čudi jer gde god ta multinacionalna rudarska korporacija pod kišobranom Rio Tinta dođe, na kraju ostaje samo pustoš, ljudi između sebe izdeljeni i posvađani”.

“Uglavnom što se komentara tiče vezano za Portugal sećam se da je bila jedna manja afera u javnosti pre nekoliko godina kada su se stanovnici i čini mi se lokalna uprava tog područja digli protiv geo istraživanja a potom i rudnika, obzirom da je to područje bilo velike prirodne vrednosti, kao i sva druga područja koja pokušavaju da pretvore u rudarske zone. Zato korupcija kao takva, jedno stanje svesti kod pojedinaca koji su zaslepljeni samo ličnim interesom i ne vide višu svrhu niti širu perspektivu.  Kako se u EU obračunavaju sa korupcijom dobro je pitanje, verovatno u nekim poljima uspešnije nego u drugim za razliku od nas gde smo svedoci da je korupcija ušla u sve slojeve društva i da će je biti jako teško eliminisati. To je postalo stanje svesti gde se na pitanje ”kako ćemo” uvek daje isti odgovor “lako”. To je korupcija i postoji u svim državama u nekom obliku”, kaže za naš portal Jagodić Vujić.

Elementi za istražne radnje

Ona ističe za sebe da je osoba koja se bavi zaštitom prirode i da problemu “geoloških istraživanja teških metala i pre svega litijuma, kao i rudarenju, prilazi sa zaštitarske strane i sa te strane posmatra čitavu ovu problematiku”.

Naglašava da oko istraživanja litijuma na Majevici postoje elementi za istražne radnje, odnosno za nadležno tužilaštvo.

“Nadam se da će institucije raditi svoj posao objektivno i nepristrasno, tako da će javnost verovatno biti obaveštena o tome. Veći je problem prodaja naše zemlje strancima i multinacionalnim korporacijama koje vodi isključivo profit, koji obećavaju radna mesta, mnogo radnih mesta, što je laž, jer kroz sve te rudnike gde su iskopavali širom sveta, uvek se na isti, tragičan način završilo po prirodu a i po ljude tog područja. Ono za šta se mi moramo kao društvo boriti jeste da kreiramo društveni sistem po meri čoveka a ne po meri kolonijalnih sila koje žele naša rudna bogatstva za sebe i nas kao robove”, zaključuje u izjavi za GERILU Jagodić Vujić.

Prvi štetan slučaj

Iz Centra za životnu sredinu kažu da je nesumnjivo da je “iskopavanje i prerada litijuma štetno “jer se prilikom tih procesa koriste hemikalije koje izuzetno štetno utiču na ono najbitnije, a to su vazduh, zemljište i vode”.

“Kod nas još nije došlo do iskopavanja, međutim ni istraživanja nisu sprovedena onako kako bi trebalo da budu. Prvi štetan slučaj geoloških istraživanja desio se nedavno, u opštini Vareš, pri čemu je kompanija Adriatic Metals posjekla 3000 hektara šume zbog istraživanjam, pravdajući sječu omaškom. Protiv njih je već podnesena krivična prijava. Drugi primjer su Lopare, gdje su istraživanja završena prije par mjeseci. Ukoliko dođe do iskopavanja litijuma na teritoriji Lopara, cijelo područje bi potencijalno ostalo bez pitke vode“, kaže za naš portal Dragan Ostić, asistent na programu “Energija i klimatske promjene” u Centru za životnu sredinu.

On dodaje da “postoji praksa da kompanije koje se bave iskopavanjem litijuma svjesno i namjenski biraju zemlje trećeg svijeta, zemlje u kojima još uvijek nije uspostavljena dovoljna praksa koordinisanog funkcionisanja zakonodavne, izvršne i sudske vlasti i gdje često viđamo nesavjestan rad inspekcija, sudova i tužilaštava”.

“Neminovno je da ćemo imati velike probleme ukoliko dođe do iskopavanja litijuma u Bosni i Hercegovini, jer ukoliko bi se ono sprovodila po pravilima, taj proces bi morao biti kontrolisan od raznih nadzornih organa i inspekcija. Kod nas je simptomatičan nesavjestan rad inspekcija, sudova i tužilaštava. Ako je u Portugalu, koliko-toliko uređenoj zemlji na površinu isplivala takva afera da je jedan premijer smijenjen, opravdano treba da sa oprezom pratimo sva dalja dešavanja vezana za iskopavanja litijuma na Balkanu“, ističe Ostić.

I desetine kilometara dalje

Kakav nas kranji epilog očekuje sa Majevicom i istraživanjem litijuma, nezahvalno je predviđati. Otpor eko aktivista ali i samih građana Srbije doveo je do, makar privremenog, zaustavljanja najavljenog iskopavanja u dolini Jadra, iako je država nesumnjivo bila uz kompaniju Rio Tinto.

U BiH, makar do sada, svjedoci smo ubrzane devastacije prirode i prirodnih resursa sa ciljem još bržeg bogaćenja pojedinaca u sprezi sa pojedinim političarima a pod navodima da su u pitanju savremene tehnologije iskopavanja koja “nisu opasne” kao i unapređenje, obično, siromašnih i rubnih mjesta koji eto, sem prirode, odnosno čistog vazduha i hrane, nemaju šta da ponude.

Koliko ova iskopavanja “nisu opasna” dovoljno govore riječi profesora doktora Ratka Ristića, dekana Šumarskog fakulteta u Beogradu, da je “za potrebe iskopavanja litijuma i njegove obrade neophodno formiranje deponija na kojima bi se odlagao kancerogeni i toksični materijal, što će poremetiti biodiverzitet, uništiti prirodu, vodu i kvalitet vazduha, te dovesti do sigurnog raseljavanja stanovništva”.

Profesor Ristić navodi da taj materijal vjetar može da nosi i nekoliko desetina kilometara dalje od samih deponija.

(GERILA)