Bosna i Hercegovina već devet godina nije provela presudu u predmetu Sejdić i Finci koja se odnosi na diskriminaciju manjinskih naroda u Bosni i Hercegovini. Da li je ovaj predmet prestao biti prioritet i kome? Da li predstavlja jedan od uslova za pridruživanje naše zemlje evropskoj porodici, za Interview.ba govorio je sudija Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu iz BiH Faris Vehabović.
DO ISKLJUČENJA IZ ČLANSTVA VIJEĆA EVROPE Evropski sud za ljudska prava nema mehanizme koji bi osigurali provođenje ovih presuda osim onih političkih koji se provode kroz djelovanje Komiteta ministara Vijeća Evrope tako da od momenta usvajanja neke presude, za provođenje te presude je nadležan ovaj, za Vijeće Evrope, najviši politički organ te međunarodne organizacije. Eventualno određivanje sankcija je takođe u rukama ovog tijela, a one se mogu kretati od političkih sankcija u vidu oduzimanja prava glasa našoj delegaciji u Parlamentarnoj skupštini Vijeća Evrope pa do isključenja iz članstva Vijeća Evrope.
INTERVIEW.BA: BiH ne sprovodi odluku suda u Strazburu – deveta godina prolazi od presude u predmetu „Sejdić i Finci protiv Bosne i Hercegovine“ bez njenog poštivanja. Da li Evropski sud za ljudska prava ima mogućnost neke kazne (sankcije) po ovom pitanju ili druge vrste pritiska?
VEHABOVIĆ: Tačno je da Bosna i Hercegovina već devet godina nije provela presudu u predmetu Sejdić i Finci ali ne samo ove presude već i presude u predmetu Zornić i presudu u predmetu Pilav protiv Bosne i Hercegovine. Na žalost, Evropski sud za ljudska prava nema mehanizme koji bi osigurali provođenje ovih presuda osim onih političkih koji se provode kroz djelovanje Komiteta ministara Vijeća Evrope tako da od momenta usvajanja neke presude, za provođenje te presude je nadležan ovaj, za Vijeće Evrope, najviši politički organ te međunarodne organizacije.
Eventualno određivanje sankcija je također u rukama ovog tijela, a one se mogu kretati od političkih sankcija u vidu oduzimanja prava glasa našoj delegaciji u Parlamentarnoj skupštini Vijeća Evrope pa do isključenja iz članstva Vijeća Evrope.
INTERVIEW.BA: Predstavnici Evropske unije u BiH, tačnije Delegacija Evropske unije, prestali su javno prioritetizirati slučaj Sejdić Finci kao uslov za pridruživanje EU, već su ga spustili na ljestvici prioriteta. Kako pitanje teškog oblika rasne diskriminacije može prestati biti prioritet u zemlji poput BiH i Delegaciji kao predstavnici EU?
VEHABOVIĆ: Prije svega treba istaći da Evropska unija i Vijeće Evrope nisu iste institucije. Vijeće Evrope je najstarija i najbrojnija evropska organizacija i ima svoje specifične sfere djelovanja, a one se uglavnom odnose na demokratizaciju, vladavinu prava, zaštitu ljudskih prava, a Evropska unija je prvenstveno ekonomska unija koja sve više postaje i politička. Pored toga, Evropski sud za ljudska prava nije tijelo Evropske unije već Vijeća Evrope i zadaća je Vijeća Evrope da se stara o izvršenju presuda, a ne Evropske unije. Dodatni argument je i činjenica da Evropska unija već duže vrijeme vodi pregovore sa Vijećem Evrope o priključenju Evropske unije u sistem Vijeća Evrope. Dakle, nesumnjivo je da su to dvije potpuno različite organizacije i ne može Evropska unija postavljati uslove koji nisu u njenoj nadležnosti osim ukoliko poštivanje obaveza neke države prema Vijeću Evrope nisu toliko značajne za očuvanje vrijednosti EU pa da zbog toga insistiraju na ispravljanje sistemskih pogreški koje je utvrdio Evropski suda za ljudska prava.
INTERVIEW.BA: Da li BiH može ući kao ravnopravna članica u EU, uprkos nepoštivanju presude?
VEHABOVIĆ: Naravno da ne može, jer nije moguće proći mukotrpne pregovore o poglavljima evropske stečevine, a da se jednostavno preskoči široko rasprostranjena diskiminacija i to diskiminacija utvrđena Ustavom države, Ustavima entiteta, Ustavima kantona, Izbornim zakonom ali i drugim nižim pravnim aktima. Ne treba zaboraviti da konstitutivni narodi imaju ekskluzivna prava u izbornom procesu na uštrb Ostalih i građana Bosne i Hercegovine pa čak su i sami diskiminirani ako su u pitanju Srbi u Federaciji BiH ili Bošnjaci i Hrvati koji su nastanjeni u Republici Srpskoj. Ta diskriminacija, naravno, nije prisutna samo u izbornom procesu već i u svakodnevnom životu i tome svjedočimo svi koji živimo u Bosni i Hercegovini.
To što još uvijek nemamo sudsku potvrdu ne znači da ta vrsta diskiminacije ne postoji.
INTERVIEW.BA: Da li znate za slučaj poput nepoštivanja odluke Sejdić-Finci u nekoj drugoj zemlji?
VEHABOVIĆ: Svakako. Ima čitav niz presuda koje se ne provode, a koje su starije i od naših neprovedenih presuda i to presuda koje se ne tiču kompliciranog pitanja promjene Ustava što je za svaku državu teško pitanje koje uvijek izaziva kontroverze. Kao samo jedan dobar primjer može se navesti presuda u predmetu Hirst protiv Ujedinjenog kraljevstva (UK), a odnosi se na izmjenu zakona kojim se zabranjuje zatvorenicima da glasaju na izborima. Na prvi pogled, ne čini se kao teško rješivo pitanje ali s obzirom da UK ljubomorno čuva svoj parlamentarni sistem, smatraju neprimjerenim miješanje Evropskog suda u usvojena zakonska rješenja od strane Parlamenta. Iz naše perspektive to pitanje izgleda pomalo smiješno s obzirom na zadatak koji stoji pred nama ali budite sigurni da i mi izgledamo smiješno izgrađenim demokratijama kada štitimo postojanje diskiminacije u izbornom procesu. Svakako da i jedna i druga situacija stavljaju na iskušenje spremnost na prihvatanje nadležnosti međunarodnog suda na svojoj teritoriji i svojoj jurisdikciji ali to je cijena koja se mora podnijeti ukoliko se želi biti dio nečega većega od vas samih. Ne kažem važnijeg, već većega…
Konačno, kada UK i BiH neizvršenjem presuda dovode u pitanje čitav sistem zaštite ljudskih prava kroz djelovanje Evropskog suda tokom 60 godina postojanja, šta mislite kome će se duže i strpljivije tolerirati nedjelovanje? Pitanje „malih“ i „velikih“ država je bilo i uvijek će biti aktuelno, posebno ako su „mali“ razjedinjeni kao što smo mi.
Pitali smo sudiju Vehabovića da nas podsjeti o čemu je riječ u presudama:
PRESUDA SEJDIĆ-FINCI se odnosi na diskriminaciju manjinskih naroda u BiH tj. onih koji se nazivaju Ostalim prema Ustavu BiH
PRESUDA ZORNIĆ odnosi na diskiminaciju onih koji odbijaju bilo kakvu etničku pripadnost tj. diskiminaciju građana BiH, koji su takođe priznati u Ustavu BiH
PRESUDA PILAV se odnosi na diskiminaciju pripadnika konstitutivnih naroda koji su se našli na „pogrešnoj“ teritoriji pa im je zbog te činjenice i uskraćeno pravo na određene segmente političkog djelovanja
