Prema odredbama Zakona o radu, ugovor o djelu se može zaključiti sa licem radi obavljanja poslova koji su van djelatnosti poslodavca, ali činjenice govore da se ovi ugovori zaključuju za poslove koji su redovna djelatnost institucija
Piše: Stefan BLAGIĆ
Istraživanje portala Infoveza za prošlu, 2022. godinu, o zapošljavanju u institucijama u Republici Srpskoj pokazuje poražavajuće rezultate koji govore u prilog tome da se ni najviše institucije u Srpskoj ne pridržavaju ni zakona ni drugih propisa odnosno podzakonskih akata.
Utvrdili smo da su tokom 2022. u Ministarstvu energetike i rudarstva Republike Srpske zaključeni ugovori o djelu sa tri lica za poslove koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost Ministarstva energetike i rudarstva Republike Srpske i koji su sistematizovani Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, što nije u skladu sa članom 205. stav (1) Zakona o radu.
Ugovori o djelu
Navedenim članom je propisano da se ugovor o djelu može zaključiti radi obavljanja poslova koji su van djelatnosti poslodavca. U Ministarstvu su zaključeni ugovori o djelu sa tri lica o obavljanju posredničkih, stručnih i konsultantskih usluga i poslova vozača ministra.
U Ministarstvu porodice, omladine i sporta Republike Srpske ugovori o djelu sa šest izvršilaca su zaključivani takođe na ime poslova koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost Ministarstva porodice, omladine i sporta Republike Srpske.
Pravi javašluk vlada u Generalnom sekretarijatu Vlade RS, gdje su tokom 2022. godine dva pripravnika zaposlena bez provođenja konkursne procedure što predstavlja najdirektnije moguće kršenje zakona, dok je pet izvršilaca zasnovalo radni odnos na određeno vrijeme radi povećanog obima posla u periodu dužem od šest mjeseci, a jedan izvršilac je bio na neplaćenom odsustvu u ukupnom trajanju od 48 mjeseci, što nije u skladu sa članom 62. stav 2), članom 50. stav 3) tačka b) i članom 19. stav 3) Zakona o državnim službenicima.
Iako smo se obratili Sekretarijatu i u dopisu tražili imena protivpravno zaposlenih pripravnika, odgovor od ove institucije nismo dobili, što znači da ista krši i Zakon o slobodi pristupa informacijama. Kako Infoveza nezvanično saznaje, zaposleni su članovi Saveza nezavisnih socijaldemokrata iz Banjaluke.
Nije u skladu sa Zakonom
Nadalje, Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske je sa četiri izvršioca tokom godine (od kojih sa jednim neprekidno od 2019. godine) zaključilo ugovore o radu na određeno vrijeme radi povećanog obima posla za sistematizovana radna mjesta, koja nisu popunjena. Ugovori su zaključeni na period duži od šest mjeseci, što nije u skladu sa članom 50. stav (3) tačka b) Zakona o državnim službenicima.
Ministarstvo je u 2022. godini zaključilo ugovore o djelu sa dva fizička lica radi obavljanja određenih poslova za poslove koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost i koji su sistematizovani Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u Ministarstvu.
Ništa drugačije nije ni u Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske koje je u toku 2022. godine zbog povećanog obima posla angažovalo dva izvršioca po ugovoru na određeno vrijeme dužem od šest mjeseci, dok su u Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske ugovori o djelu zaključeni sa čak osam izvršilaca za poslove koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost Ministarstva rada i boračko-invalidske zaštite, što nije u skladu sa već pomenutim članom 205. Zakona o radu. U toku 2022. godine po osnovu ugovora o djelu u Ministarstvu je angažovano deset izvršilaca. Ugovori o djelu sa osam izvršilaca zaključeni su u kontinuitetu od početka 2022. godine za poslove koji predstavljaju redovnu, osnovnu djelatnost Ministarstva.
Ministarstvo privrede i preduzetništva Republike Srpske u periodu 01.01-31.12.2022. godine je zaključilo 25 ugovora o djelu sa 6 izvršilaca za poslove koji predstavljaju redovnu djelatnost Ministarstva.
Da ne nastavljamo dalje, ovakvi primjeri se nižu kao perle i, kako smo na početku naglasili, odnose se samo na prošlu godinu. Stanje na terenu je, podrazumijeva se, isto i u svim ranijim godinama.
Slična situacija i u opštinama i gradovima
Brojne nepravilnosti koje se najčešće odnose na ugovore o djelu koji su tokom 2021. i/li 2022. godine zaključivani za poslove koji predstavljaju redovnu djelatnost i koji se odnose na poslove koji su sistematizovani u pravilnicima o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta uočene su u opštinama: Foča, Petrovac, Šekovići, Mrkonjić Grad, Nevesinje, Istočno Novo Sarajevo, Kostajnica, Kneževo, Istočna Ilidža, Trebinje i dr.
U opštini Petrovac nije zaključen ugovor o pripravničkom stažu sa jednim zaposlenim radnikom koji je obavljao pripravnički staž, dok su u opštinama Mrkonjić Grad, Istično Ilidža, Nevesinje, slično kao i u Gradu Trebinje, tokom godine, na određeno vrijeme, zbog privremeno povećanog obima posla, angažovani izvršioci koji su bili zaposleni na period duži od šest mjeseci u jednoj kalendarskoj godini.
Novinar Goran Dakić iz Banjaluke za naš portal objašnjava da su prošla vremena kada se u našoj zemlji brinulo o državi i radilo svoj posao i da Glavna služba za reviziju javnog sektora u RS, koja bi trebalo da se bavi ovim stvarima, u realnosti predstavlja, kako kaže, odjeljenje za šminkanje vlasti.
„Davno je iza nas vrijeme Boška Čeke čije su konferencije za novinare bile posjećenije nego danas Dodikove. Čeko je bio posljednji revizor koji je “brinuo” o državi i koji je svoj posao radio onako kako bi valjda trebalo da ga rade svi. Danas revizori koji kontrolišu i ocjenjuju stvari o kojima pišete povremeno utvrde određene nepravilnosti, ali to će biti nepravilnosti za koje niko neće odgovarati. Glavna služba za reviziju javnog sektora je zapravo odjeljenje za šminkanje vlasti. Ona mora da se potrudi da sve izgleda savršeno lijepo i neupitno ispravno“, ističe Dakić.
Damjan Ožegović iz Transparency International-a pojašnjava da prema odredbama Zakona o radu, ugovor o djelu se može zaključiti sa licem radi obavljanja poslova koji su van djelatnosti poslodavca, ali, kako kaže, činjenica da se ovi ugovori zaključuju za poslove koji su redovna djelatnost institucija već dovoljno govori o slobodi koju rukovodioci javnih institucija imaju pri kršenju zakona znajući da za svoje postupke neće snositi sankcije, a da s druge strane mogu izvući sigurnu dobit za sebe i treća lica, ona koja primaju u ovakav odnos.
„Ovo se često čini sa licima koja će se kasnije primiti u stalni radni odnos kako bi se zaobišle redovne procedure, ali vrlo često i sa kadrovima koji su stekli uslove za penziju kao vid nagrade. Jedan od motiva, osim zaobilaženja procedura za zapošljavanje, jeste izbjegavanje i prilagođavanje internih pravilnika o sistematizaciji radnih mjesta. Međutim, nedostatak adekvatne sankcije podstiče ovakvo ponašanje, a revizorski izvještaji ostaju mrtvo slovo na papiru, iako je zakonska mogućnost revizora da utvrđene nezakonitosti prosljeđuju na postupanje nadležnim institucijama. Međutim, u ovom nizu dolazi do izražaja nedostatak saradnje koji bi treebalo da rezultira kažnjavanjem“, zaključuje Ožegović.
