Dvoje osuđenih ratnih zločinaca nadaju se da će biti izabrani za poslanike na izborima koji se trebaju održati narednog mjeseca u Srbiji, dok se još nekoliko njih koje traži sud UN-a ili za koje postoje navodi za ratne zločine, spremaju za trku za ulazak u Skupštinu.
“Ja stvarno nemam problema da sarađujem sa bilo kim u parlamentu ko će se zalagati za prava progonjenih Srba u dijaspori”, rekao je za TV PINK 17. maja Dragan Vasiljković najavljujući svoje učešće na predstojećim parlamentarnim izborima.
Vasiljković je na Balkanu poznatiji kao Kapetan Dragan, ratni zločinac koji se u Srbiju vratio 28. marta ove godine, nakon što je pušten iz zatvora u Hrvatskoj gdje je služio kaznu za zločine koje je u ovoj zemlji počinio 1991. godine.
Sada pokušava prikupiti potrebne glasove za podršku njegovoj kandidaturi na predstojećim parlamentarnim izborima u Srbiji, koji treba da se održe 21. juna. Ukoliko uspije u tome, u utrci za skupštinske poslanike će se naći dva ratna zločinca.
Vasiljković još uvijek nema formalni politički program, ali je izjavio da će se, ukoliko bude izabran, boriti za “uhapšene Srbe” u Hrvatskoj, na Kosovu i u Crnoj Gori.
On je naveo da će se zalagati za prijevremeno puštanje iz zatvora Milorada Ulemeka Legije i Zvezdana Jovanovića, koji izdržavaju kaznu za ubistvo premijera Srbije Zorana Đinđića 2003. godine. Rekao je da ih treba osloboditi jer “oni su heroji” koji su se borili u ime Srba.
Drugi ratni zločinac koji je najavio kandidaturu je ultranacionalistički lider Srpske radikalne stranke (SRS) Vojislav Šešelj, kojeg je Mehanizam za međunarodne krivične sudove (MMKS) osudio za ratne zločine nad Hrvatima u njegovoj zemlji 1992. godine.
Šešelj je bio poslanik u prethodnom sazivu Skupštine Srbije i iako mu je zbog osuđujuće presude trebao biti oduzet poslanički mandat on se ipak kandiduje i na ovim izborima.
Jovana Kolarić, istraživačica Fonda za humanitarno pravo (FHP), ističe da postoji kontradiktornost između retorike srpske vlade o fokusiranju na budućnost i njenoj praksi da slavi ljude koji su u prošlosti počinili ratne zločine.
“‘Gledajući u budućnost’, Srbija štampa i promoviše knjige ljudi osuđenih za ratne zločine, navodi njihova ratna iskustva kao primjer i odaje im poštu na različite načine”, kaže Kolarić.
Prošle godine je Ministarstvo odbrane Srbije organizovalo događaj na kojem je predstavljena knjiga koja negira da su snage Vojske Republike Srpske (VRS) odgovorne za masakr 71 osobe u Tuzli u Bosni i Hercegovini 1995. godine, ali i događaj na kojem je predstavljena knjiga bivšeg generala Vojske Jugoslavije Nebojše Pavkovića, koji trenutno izdržava zatvorsku kaznu za ratni zločin na Kosovu.
“Presude za ratni zločin zapravo nisu bitne”
Vasiljković je proglašen krivim za ratne zločine počinjene u junu i julu 1991. na Kninskoj tvrđavi na istoku Hrvatske, gdje su zlostavljani hrvatski policajci i vojnici, te za zločine počinjene tokom napada na policijsku stanicu u Glini i okolnim selima u julu 1991. što je rezultiralo ubistvom civila i novinara.
Vasiljković je emigrirao u Australiju sa 14 godina, a u Jugoslaviju se vratio prije početka rata u Hrvatskoj. Poslali su ga u istočnu Hrvatsku, na teritoriji koju su kontrolisali pobunjeni Srbi, kako bi bio komandant centra za obuku srpske specijalne paravojne jedinice.
Postao je dovoljno popularan da se o njemu štampa strip – “Knindže” (od riječi Knin i nindže), a potom se kandidovao na predsjedničkim izborima u Srbiji 1992. godine, kada je, prema pisanju magazina “Vreme”, osvojio 28.010 glasova.
Ali Kolarić vjeruje da on ne može da postane “značajan politički faktor van koalicije sa vladajućim strankama”.
Sugeriše i da bi on mogao biti shvaćen kao politička odgovornost, jer će se njegova ratna uloga vjerovatno spominjati u predstojećoj presudi MMKS-a bivšim šefovima Službe državne bezbjednosti Srbije Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, “za koje vjerujem da je nešto čime niko u ovom trenutku ne želi da privuče previše pažnje”.
Šešelj, koji je glavna desničarska politička ličnost u Srbiji od početka 1990-ih, ponovo je osvojio poslaničko mjesto 2016., nakon što ga je Haški sud pustio iz pritvora tokom suđenja i omogućio mu da se vrati u Srbiju zbog liječenja, jer je bolovao od raka.
U aprilu 2018. MMKS je u odsustvu osudio Šešelja na deset godina zatvora zbog podsticanja zločina sa nacionalističkim govorima koje je držao u selu Hrtkovci u Srbiji 1992. godine. Međutim, zbog godina koje je već proveo u pritvoru nije se našao iza rešetaka.
Prema srbijanskom zakonu, ako je poslanik osuđen na zatvorsku kaznu dužu od šest mjeseci, njegov mandat prestaje. Ali Skupština Srbije nikada nije ovaj zakon primijenila u slučaju Šešelja.
Kolarić ističe da neoduzimanjem Šešeljevog mandata “šalje nam se jasna poruka da je on u ovom društvu privilegovan i da presude za ratne zločine nisu ništa važno, nisu ništa što je vrijedno pažnje”.
Poslanički mandat omogućio je Šešelju “javnu arenu za relativiziranje i negiranje ratnih zločina… posebno genocida u Srebrenici”, dodaje Kolarić.
Njegova SRS je dio lokalne vladajuće koalicije u beogradskoj opštini Stari Grad, što joj je omogućilo da u februaru ove godine predstavi Šešeljevu knjigu u kojoj se negira da su masakri u Srebrenici genocid, u zgradi opštine.
Navodi koji zasjenjuju ultranacionaliste
Dva kandidata SRS-a traži MMKS, dok je treći kandidat povezan sa navodima o ratnim zločinima tokom sukoba na Kosovu.
Haški tribunal je poslanike SRS-a Vjericu Radetu i Petra Jojića optužio za nepoštovanje suda tokom Šešeljevog suđenja. Oni su optuženi da su prijetnjama, ucjenama i mitom nagovarali svjedoke da promijene iskaze ili da uopšte ne svjedoče.
Tribunal je u januaru 2015. godine izdao nalog za njihovo hapšenje. Međutim, Viši sud u Beogradu je 2016. odlučilo da nema zakonskih osnova za njihovo izručenje Haagu. MMKS je odbio zahtjev Srbije da se dvojici ultranacionalističkih političara sudi u Beogradu.
Još je jedan poslanik SRS-a koji se kandiduje za novi mandat u Skupštini. Božidar Delić, penzionisani general Vojske Jugoslavije i komandant 549. motorizovane brigade tokom rata na Kosovu. FHP je 2013. godinie objavio dosje o napadima 549. motorizovane brigade na osam kosovskih sela u martu i aprilu 1999. godine, u kojima je smrtno stradalo ukupno 885 ljudi.
Srpsko tužilaštvo za ratne zločine je 2013. za BIRN izjavilo da je Delić više od jednom bio pod istragom, iako je on sam negirao da je počinio ratne zločine. Nikada nije optužen.
Kandidati pod sumnjom
U decembru prošle godine Aleksandar Šapić, nekada poznati vaterpolista, a danas lider Srpskog patriotskog saveza i predsjednik Opštine Novi Beograd, na konferenciji za novinare predstavio je ljude koji će biti na listi njegove stranke za predstojeće izbore.
Tom prilikom je rekao: “Svako od ovih ljudi koji su iza mene ima svoju političku karijeru i društveni položaj koji je zahvaljujući svom minulom radu zaslužio”.
Jedan od njih je i Svetozar Andrić, aktuelni zamjenik predsjednika Opštine Novi Beograd. Tokom rata u BiH, Andrić je bio komandant Birčanske brigade Vojske Republike Srpske (VRS), a kasnije načelnik Štaba Drinskog korpusa VRS-a.
FHP je 2018. podnio krivičnu prijavu za ratne zločine protiv Andrića, u kojoj stoji da je on 28. maja 1992. “naredio ‘iseljavanje’” bošnjačkog stanovništva iz Zvornika.
“Nekoliko dana kasnije, 31. maja 1992. godine, Andrić je izdao naređenje o osnivanju logora Sušica u Vlasenici (BiH). Logor je postojao sve do 30. septembra 1992. godine i u tom periodu su zatočenici boravili u nehumanim uslovima – spavali su na betonu, dobijali su jedan obrok dnevno i nisu imali osnovne higijenske uslove za život. Većina ih je svakodnevno prebijana, žene koje su bile zatvorene u logoru su silovane, a oko 160 zatočenika je ubijeno”, kaže se u prijavi FHP-a.
“Također, u maju i junu 1992. godine, brigada kojom je komandovao Svetozar Andrić protjerala je bošnjačko stanovništvo iz više od 20 sela u opštini Vlasenica. U martu naredne godine, pripadnici brigade kojom je Andrić komandovao spalili su selo Gobelje u opštini Vlasenica”, navodi se u prijavi.
Kolarić informiše da Tužilaštvo za ratne zločine (TRZ) Srbije nije odgovorilo FHP-u “tako da ne možemo zaista znati koje su aktivnosti preduzete u postupanju sa tom krivičnom prijavom”.
BIRN se obratio Andriću za komentar, ali on do objavljivanja ovog teksta nije odgovorio.
Drugi potencijalni kandidat za kojeg su postojali navodi o ratnim zločinima je Momir Stojanović, lider grupe “Iskreno za Niš”, organizacije koja djeluje u trećem najvećem gradu u Srbiji, Nišu. On se nada da će u izbornoj utrci ući kao dio koalicije Narodni blok, koja se protivi ulasku u NATO, omogućavanju migrantima da uđu u Srbiju, prodaji vitalne infrastrukture strancima i priznavanju nezavisnosti Kosova.
Stojanović je tokom rata na Kosovu bio načelnik bezbjednosti Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije. On je od 2012. do 2016. bio poslanik Srpske napredne stranke, te predsjednik skupštinskog Odbora za kontrolu službi bezbjednosti.
Interpol je 2015. godine za njim i još 16 osoba koje je Misija EU za vladavinu prava na Kosovu (EULEX) sumnjičila da snose odgovornost za zločine počinjene u selima Meja i Korenica u aprilu 1999. godine, raspisao “crvenu potjernicu”.
Tokom haškog suđenja srpskim političkim, vojnim i policijskim šefovima za ratne zločine na Kosovu, svjedok je Stojanovića imenovao kao jednog od onih koji su učestvovali u planiranju nasilja u Meji i Korenici. Stojanović je i sam bio svjedok na suđenju i negirao navode.
Iz TRZ-a su za BIRN rekli kako je Stojanović, zajedno sa drugim licima, bio pod istragom u vezi s ovim zločinima, ali da je zbog nedostatka dokaza istraga prekinuta.
Stalno prisustvo na političkoj sceni ratnih zločinaca i njihovih pristalica na vlasti kritikovano je u prošlogodišnjem izvještaju Evropske komisije o napretku Srbije ka članstvu u EU.
“Bilo je nekoliko slučajeva u kojima su državni organi obezbijedili javni prostor i učestvovali u promovisanju aktivnosti ratnih zločinaca koje je osudio MKTJ. Ovo ne stvara okruženje pogodno za nepristrasno i efikasno odlučivanje u predmetima ratnih zločina”, kaže se u izvještaju.
Evropska komisija je također navela da su visoki srpski zvaničnici više puta osporavali presude Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) i da zemlja treba uložiti više napora “kako bi se prevazišlo naslijeđe iz prošlosti”. Biranjem ratnih zločinaca za skupštinske poslanike malo je vjerovatno da se ovo postigne.
(detektor.ba)
